Ein seks-punktsplan mot IS

Både norske og andre politikarar er i villreide om kva dei skal gjere mot IS. Krig, ikkje krig; norsk bidrag, ikkje norsk bidrag? Vi forskarar er vage og seier at det er komplisert og ein må passe seg - som er rett. Men, i ånda om å vere til nytte og gi klare svar: Her er eit forslag i seks punkt for å bekjempe IS:


1. IS må bekjempas militært, men det kan ikkje vere USA som tar den kampen. Heller ikkje andre arabiske land som Saudi-Arabia eller Egypt, det må vere irakiske styrkar. Det kan ikkje vere ”dei fremmende som vil påtvinge oss sitt styre”.


2. Det irakiske militæret i dag er for svakt, og dei er uakseptable i nord fordi dei eigentlig er ei samling shi’a-militsar i statlig uniform. Kurdiske peshmerga er naturlige i forsvar av dei kurdisk-befolka områda, men det må heller ikkje bli ein krig mellom kurdarar mot sunni-arabarar i dei sunni-arabiske områda. Sidan vi ikkje har noe ikkje-sekterisk militære i Irak i dag, må ein derfor satse på sunniske militære krefter. Og berre ei slik kraft er synlig nå: dei sunniske stammane i nord og nord-vest (herunder rekna andre sunniske grupper, dei fleste også knytt til stammar på ein eller annan måte).


3. Desse stammane må derfor settas i stand til å ta kampen mot IS, politisk og militært. Dei må gjerne få militær støtte, også frå vestlig luftvåpen, så lenge denne er ”lett på labben”, altså tilstrekkelig til å svekke IS, men ikkje stor nok til å gi inntrykk av ein ”utanlandsk invasjon”. IS ser overmektige ut i dag, mye fordi dei ikkje har møtt noen sterk profesjonell motstand. Dei fann avanserte våpen i Mosul, men har også brukt av dei, og har trulig ikkje evne til å erstatte dei etter tap i kamp.

Trulig skal det derfor ikkje så enormt sterk eldkraft til for å snu det inntrykket - ein treng ikkje heile USAs militærmakt. Det ville også betre inntrykket om det var eit anna land enn USA, kanskje eit ikkje-vestlig land, som tok dette ansvaret frå lufta, men det må vere kreftene på bakken, stammane, som tydelig står i spissen mens dei utanlandske støttar dei. Den avgjerande kampen må uansett føras på bakken, og ein må bygge ein strategi som fungerer utan at utanlandske bakkestyrkar seinare må settas inn for å "berge stumpane".


4. For å få det til, og for å kunne mobilisere vanlige sunniar mot IS, må det på plass ei politisk løysing dei kan tru på. Det må ikkje skapas det inntrykket mellom sunniar at utlendingane kjem for å påtvinge sunniane det shi’a-dominerte regimet som dei gjer opprør mot. For det må det til meir enn denne nye samlingsregjeringa av oppbrukte politikarar. Det må vere eit løfte som sunniane kan tru på, at dei - som varig minoritet - vil kunne ha styring over sin kvardag. Ideen om eit samla, ikkje-sekterisk Irak bør ein ikkje gi slepp på, eit oppdelt Irak er eit svakt land, men såra etter shi’a/sunni-konflikten på 2000-tallet sit trulig for djupt til at sunniane vil ha tru på felles-irakiske løysingar. Bagdad er fortsatt ein delt by, der sunniar og shi’iar knapt kan trygt bevege seg i den ”andres” bydelar. Derfor er nok ei eller annan form for autonomi for dei sunniske områda i nord og nordvest det einaste som kan få dei sunniske stammeleiarane til å slutte opp om ein kamp mot IS. Dei må få eit løfte om dette som er så solid at dei fester tillit til det.


5. USA må kunne snakke med Iran. Utspillet for ei slik politisk løysing ligg altså i Bagdad, og der har Iran stor, kanskje avgjerande innverknad. USA og Iran treng ikkje bli allierte, men dei må vere på talefot og trekke i samme retning i Bagdad. USA må overhøre protestane frå Israel og kunne handtere sin eigen kongress, og dei iranske leiarane må forstå at dei ikkje kan bruke IS-trusselen til å presse USA til å godta Assad-regimet i Syria. Også Saudi-Arabia, Tyrkia og Qatar må velge: er det viktigast for dei å halde fram krangelen med Iran, eller er det viktigast nå å bekjempe IS, og dermed smile pent til Iran så lenge det varar?


6. Irak må tvinge IS ut av Irak og tilbake til Syria, og så stenge grensa. Å bekjempe IS i Syria er ei heilt anna skål, og der har eg ikkje noen grei sekspunkts-plan (ennå. Det vil gå på å svekke IS der og styrke mulige motkrefter, kven nå det kunne vere i det landet). Denne kampanjen her kan derfor ikkje ha som mål å knuse IS totalt, men å svekke dei ved i det minste få dei ut av Irak. Det ville i seg sjøl vere eit stort framskritt, og om Irak da står meir samla og stabilt etter ein felles irakisk kamp mot IS, ville det vere ennå meir positivt. Så står ein betre rusta til å ta neste steg, i Syria deretter.

Dette er ein plan. Den er mulig, mange av elementa er på plass. Fleire sunniske stammar kjemper alt mot IS, men utan å akseptere Bagdad-regimet (og kjemper dermed kvar for seg), fleire oppdagar og reagerer mot IS sitt hardstyre. Bagdad-regjeringa vil nok protestere mot autonomi, men fleire der ser at dette nok må til, og dei har jo uansett ikkje kontroll i nord nå (og ein del shi’aer ser heller ikkje noen grunn til å bry seg med dei oppe i nord). Dei viktigaste problema er nok i punkt 5, det internasjonale: Dersom USA og dei utanlandske tar førarrolla, kan dei store regionale motsetningane komme i vegen for det samarbeidet som må til for å bekjempe IS. Og storstilt retorikk om å ”knuse IS overalt der dei er” må ikkje komme i vegen for meir realistiske delmål, om denne utviklinga skal gå rett.

Norge? Det er ingen forskjell på Norge og andre vestlige land her. Men Norge blir berre involvert dersom dette blir ein stor internasjonal operasjon, og om det blir eit slik stort internasjonalt oppbud, vil det bli det dominerande, og inntrykket skapas lokalt om at Vesten igjen skal påtvinge si løysing. Derfor bør vestlig deltaking ikkje vere større enn det som akkurat skal til for å svekke IS nok til at dei lokale kreftene får overtaket. Så derfor bør Norge, som andre i den store internasjonale koalisjonen, halde seg tilbake. Vi kan gi støtte, men frå ein beskjeden og tilbaketrukken plass, og utan norske soldatar.